Het Andere Oosten - China

Internetondernemers vrij

Interessante berichten over de toenemende vrijheid op internet (zie ook de consternatie waarover ik enkele dagen geleden schreef).
Drie internetondernemers die in de gevangenis zaten zijn - naar het schijnt door persoonlijk ingrijpen van president Hu Jintao - vrijgelaten, schrijft AP.
Het toont aan dat wat consternatie over individuele gevallen zeker helpt (al blijf ik bij mijn oordeel over 'Human Rights in China'.

Limburger 2

Uitzending bij L1 op zondag 14 december, het programma Mundial. Publikaties in De Limburger en het Limburgs Dagblad later deze week.

Limburg

Morgen op bezoek bij mijn ouders en de media in Limburg hebben dat gehoord. Morgen interview met L1 en het Limburgs Dagblad/De Limburger.

Online bestellen

Is nu mogelijk via Bruna.

VPRO-De ochtenden

Drukke VPRO-dag gisteren met eerst een optreden in het radio-programma De Ochtenden. Veel belangstelling ook bij zowel radio als tv om op termijn activiteiten in China te ontwikkelen. Maar dat moet nog uitwerken.

De boek presentatie

"We besteden meer aandacht aan Kongo en Somalie dan aan China, China is de afgelopen drie jaren maar een keer aan de orde gekomen," zei PvdA buitenlandwoordvoerder Bert Koenders vanavond toen hij het eerste exemplaar van mijn boek kreeg aangeboden.
Een leuke avond met veel collega's en vertegenwoordigers van verschillende ministeries die het boek natuurlijk ook verder moeten gaan promoten.
Vooral danks zij Boudewijn Sittrop is die bijeenkomst tot stand gekomen, want voor de uitgeverij is zo'n boek maar een van de honderden die jaarlijks van de persen rollen. Wel nog wat druk uitgeoefend om vertaling rond te krijgen, maar voorlopig is het promoten van de Nederlandse uitgave ook een leuke activiteit. (Leuker in elk geval dan het schrijven van het boek.)

Internet en mensenrechten

Een interessant persbericht van "Human Rights in China" (helaas niet beschikbaar online, omdat hun website niet werkt) waarin ze het recente onderzoek naar internet in China kritiseren omdat het niet voldoende aandacht zou geven aan de censuur en de onderdrukking van internetgebruikers.
Een van hun stellingen is dat je in een land als China mensen niet naar hun opinie kunt vragen in dit soort van onderzoek, omdat die opinie door de overheid is gemodeleerd.
Wie kun je dat dan wel vragen, vraag ik me af. Het is een uitstekend en grensverleggend onderzoek dat wellicht "Human Rights in China" over enige tijd overbodig maakt.

De Ochtenden

Dinsdagochtend tussen tien en elf uur op Radio 1 zal ik aanwezig zijn bij het VPRO-programma De Ochtenden.

De Chinese identiteit

Net even een keertje door het forum gelopen van de Chinese jongerenorganisatie Jonc gelopen en kwam daar een oproep tegen van de onderzoekster Loes Vaessen van de Katholieke Universiteit Nijmegen. Volgens mij zou die vragenlijst d'r heel anders uitgezien hebben als ze eerst eens met wat Chinezen had gepraat.
"Op school spreek ik veel Chinees", begint de lijst en ik voel mijn tenen krom trekken. Want veel Chinezen in Nederland spreken geen Chinees, althans niet het standaard-Chinees zoals dat in de Volksrepubliek veel wordt gesproken. Ik moet dat allemaal volgende week zelf even bij de Chinese jongeren navragen, maar mijn inschatting is dat ze onder elkaar veel Nederlands spreken, omdat ze oorspronkelijke talen zoveel verschillen.
En met hun ouders spreken ze dan de taal uit het gebied waar ze oorspronkelijk van afkomstig zijn. Het onderzoek is dus gebaseerd op het misverstand dat China een land is.
Ook bij de vraag of de ondervraagde Chinese kleding mooi vindt ben ik even met mijn hoofd tegen de muur gaan slaan. Chinese kleding? Wat is dat in hemelsnaam? Iedereen in de rest van de wereld draagt toch al Chinese kleding? Wat is het verschil tussen Nederlandse kleding en Chinese kleding?
En of ze Chinese politiek volgen? Wat een onzin, zelfs hier in China volgt nauwelijks iemand de Chinese politiek behalve wetenschappers en journalisten.
Het lijkt me veel belangrijker om de interne verschillen te bekijken: tussen Kantonees, mandarijn en de talen uit de omgeving van Wenzhou bijvoorbeeld. Maar goed, laten we daar volgende week even verder over praten.
De scriptie is nog niet af, maar het zal mij benieuwen!

China in Michigan

De vakbonden en werkgevers in de Amerikaanse autoprovincie Michigan mogen dan in hoge staat van paniek verkeren over - wat zij zeggen - de grote aantallen banen die naar China gaan, aan de universiteit van Michigan liggen de kaarten heel anders.
Ontmoette net de politiek wetenschapper Ken Lieberthal, die in mijn boek een kleine bijrol vervult. Alsof we elke week bij elkaar thuis komen, gebrek aan open deuren bestaat hier niet. Ken had weinig tijd, hij was net een boarding pass aan het uitprinten voor een vlucht morgenochtend naar Peking, waar hij onder meer minister-president Wen Jiabao zou gaan ontmoeten.
Van daaruit naar het William Davidson Institute waar ze net bezig waren nieuwe prioriteiten vast te stellen. China zou daarbij zeker een hoofdrol gaan vervullen, zei aanvoerder Bob Kennedy, die overigens net van Harvard was overgenomen. Wetenschap in de VS lijkt heel erg op voetbal, met vergelijkbare transfers. Dat heeft interessante positieve kanten.

Muzimei

Had ik jullie al bijgepraat over Muzimei? (Het is in het Chinees en geen plaatjes, dus doe geen moeite.) Deze verslaggeefster uit Guangdong is inmiddels een begrip in China geworden omdat ze in haar weblog verslag deed over haar sexuele ervaringen met mannen. Mensen die het hebben bijgehouden schatten het op een aantal van tussen de zestig en de zeventig besprekingen. Ook journalisten die nadat ze enige faam had gekregen haar wilden interviewen moesten eraan geloven. Voor wat, hoort wat, tenslotte.
Haar host en haar eigen website zijn door de enorme belangstelling regelmatig bezweken.
Een vertaling van een artikel en Andrea van LivinginChina.com zorgde voor wat achtergrondmateriaal. Yahoo heeft een aparte site over haar gemaakt (met foto).
D'r zijn inmiddels ook copy cats gesignaleerd (dat gebeurt vlug in China). Ik heb nog geen aanbiedingen gekregen, maar zit dan ook in de VS.

Mailinglist voor geinteresseerden

De blog geniet een langzaam toenemend aantal terugkerende lezers. Een goed teken. Zij die echt geinteresseerd zijn kunnen zich ook inschrijven op de Yahoo! mailing list over dit onderwerp. Daar is tot nogtoe weinig gebeurd, maar nu het boek bijna in de boekhandel ligt (met als het goed is ook de url bij de informatie) dan is het tijd de activiteiten wat op te gaan voeren.
Meldt U aan! (zie het baniertje aan de rechterkant)

Chinese gelukskoekjes 2 en de familie

Leuk. Lees net in een verhaal van B.R. Rijkschroeff van de Rijksuniversiteit te Groningen dat de gelukskoekjes inderdaad in 1916 in Los Angeles zijn uitgevonden. Pogingen om die koekjes ook in China zelf in te voeren zijn echter jammerlijk mislukt, zo zegt zijn verhaal.
Ik was zijn/haar verhalen nog niet eerder online tegengekomen en het lijkt (ik heb nog niet alles achterhaald) op erg degelijk literatuuronderzoek. Dat heeft als voornaamste neveneffect dat enkele van de bestaande misverstanden over Chinezen, bijvoorbeeld over de familie, nogal versterkt naar voren komen. Ook in het eerder genoemde hoofdstuk veel stof tot mogelijke discussie. Wat ik in de praktijk zie, kan ook een beperkte observatie zijn in de grote, moderne steden van China.
Het is heel moeilijk om voor een land zo groot als China te generaliseren, maar ik heb vaak gezien hoe Chinezen erg flexibel me de term 'familie' en de bijgehorende terminologie omspringen. Als mensen aangeven echt goeie vrienden te willen zijn, dan vragen ze of ze mijn broer of zus mogen zijn. Het adopteren van kinderen, erg gebruikelijk in de chaotische tijden die China heeft meegemaakt, wordt vaak heel gemakkelijk en zonder poespas gedaan. Vanwege de eenkind-politiek (maar dat kan ook een traditie zijn) liggen de grenzen wie tot de 'familie' behoren niet echt scherp. In het huis waar ik nu woon loopt ook een jongen rond die volgens Crystal - die het huis runt - het ene moment daar broer is, dan haar neef en soms weer wat anders.
Bedrijven, overheidsdiensten en dorpen worden soms als een soort van familie gerund, waar je in kunt trouwen en ook de terminologie van de familie, vader, moeder, zus, broer, wordt gebruikt.
De vertaling 'familie' voor al die netwerken maakt de situatie soms wat onoverzichtelijk. De familie van bloedverwanten lijkt vooral een economisch vangnet te zijn voor noodsituaties, terwijl andere netwerken voor de emotionele binding, de carriere of de huisvesting gebruikt worden. Nogmaals: het kunnen ook ontwikkelingen zijn die onder de invloed van de snelle economische ontwikkelingen het begrip ‘familie’ sneller laten veranderen dan vroeger.

Chinese gelukskoekjes

Na een wat chaotische reis gisteren (vliegtuig stuk, koffer kwijt, bestelde taxi kwam niet, mobiele telefoonwinkel net dicht toen ik arriveerde) vandaag de toestand in Ann Arbor, Michigan in ogenschouw kunnen nemen. De hereniging met Renee was genoeg om alle ellende te vergeten en zelfs het miserabele weer (regen, net tegen het vriespunt) na het zonnige Californie kan ik wel hebben.
Duurde even voordat ik online kon, maar nu ben ik via een wifi-netwerk in de buurt toch weer internet binnengedrongen. Dat heeft wel uren knutselen gekost.
Vanavond ook de eerste Chinese maaltijd in de VS gehad, die met het oog op het weer thuis werd afgeleverd. Een goede maaltijd voor zo ongeveer tien US dollar. "In Shanghai hadden we hetzelfde voor eentiende van de prijs gehad," mopperde Renee nog wat, maar dat zijn routine-klachten voor een Shanghainese.
Voor het eerst kreeg ik daar ook Chinese gelukskoekjes bij, dus ik vermoed dat het hier om een Amerikaanse traditie gaat, want in China kregen we dat nooit. "You will have a fine capacity for the enjoyment of life," zei mijn koekje. Dat zit dus wel goed.

Een overbodige buitenlandcorrespondent

Raakt de klassieke buitenlandcorrespondent uit de tijd? Dat is een van de vragen waarop ik tijdens mijn reizen een begin van een antwoord probeer te vinden. Voor Stanford professor Fred Turner, die over hetzelfde onderwerp begin volgend jaar zijn studenten wil doceren, is het antwoord 'ja'. Technologische veranderingen hebben de afstanden op de wereld steeds kleiner gemaakt, vergeleken met het begin van de 19de eeuw, toen de geindustrialiseerde landen het nodig vonden via buitenlandcorrespondenten meer informatie over het buitenland te krijgen.
Ik was het daar niet helemaal mee eens, zeker in China lijken wij buitenlandse waarnemers nog wel wat toegevoegde waarde te hebben. Misschien dat - net als in Japan en Korea - het verzamelen van nieuws ook in China op den duur door onze lokale collega's gedaan kan worden. Maar om daar dan soep van te maken, het getuigt wel van een groot vertrouwen in de globalisering om te denken dat daarmee ook de culturele tegenstellingen eenvoudig verdwijnen. Dat zou nog wel even kunnen duren, denk ik.

Chicago vs Shanghai

Gisteravond een etentje met Xu Ping, de advocate van het Chinese advocatenkantoor King & Wood in Peking. Ze studeert hier een jaar lang rechten aan Stanford om een master te halen en dat lijkt eerlijk gezegd een goed idee. Net zo goed als ik veel profijt heb van mijn verblijf in China, is het omgekeerd goed als meer Chinezen het hunne oppikken in andere delen van de wereld.
Een van de onderwerpen was de manier waarop de wetgeving in de Verenigde Staten terecht is gekomen. Haar professors geven aan die achtergronden meer aandacht tijdens de colleges dan over de precieze inhoud van die wetten. Ze hadden net de totstandkoming van de “Drugs and Food Act” besproken. Die waren tot stand gekomen nadat gruwelijke schandalen in de vleesindustrie in Chicago via de media – in die tijd nog vooral boeken – aan het licht waren gekomen.
Dat lijkt heel erg op de manier waarop nu in China de wetten tot stand komen, peinsde Xu Ping over een pizza.
Daar was ik het maar ten dele mee eens. Het verschil tussen de Verenigde Staten toen en China nu is dat de Amerikaanse wetten in een bijna volkomen vacuüm tot stand kwamen. Dat maakte het invoeren van nieuwe wetten om nieuwe misstanden te voorkomen relatief gemakkelijk. In China, betoogde ik, heeft de overheid te maken van een eeuwenlange cultuur om het land te regeren, om zaken te doen. Dat maakt het veel moeilijk om die veranderingen door te voeren: er zijn veel meer gevestigde krachten in het bestaande overheidsapparaat dat veranderingen wil tegenhouden.

De detailhandel

Ik hou dan even vanaf afstand een oogje op chinabiz, maar ze zitten er vandaag weer bovenop (voor hun zal het gisteren zijn) met een verhaal over de nieuwe beperkingen voor de detailhandel in China.
Typisch de Chinese aanpak nadat het land de Wereldhandelsorganisatie binnentrad. Officieel mogen dan de beperkingen voor buitenlandse spelers dezelfde zijn als voor binnenlandse, ze weten het leuk zo te spelen dat de buitenlandse spelers meer problemen krijgen.
Interessant om te zien wie hier achter zitten. Officieel komen de nieuwe regels van het bijna even nieuwe ministry of commerce, dat een conglomeraat is van oude en nieuwe krachten. Het lijkt een kleine overwinning voor de conservatieven binnen het ministerie die de buitenlandse detailshandelaren op achterstand willen zetten.

China Telecom

De telecombedrijven wereldwijd schijnen een probleem thuis te hebben, maar als je onderweg bent, dan mis je ze toch. Ik heb dat nu zelfs met China Telecom. Zit nu midden in Silicon Valley, de geboortegrond van internet en IT en het is een hels karwei om goed online te komen.
In China, ja, daar hebben we het telefoonnummer 16300 en met het juiste kabeltje krijg je overal in het land verbindingen met een piepend modem. Hier aan Stanford Universiteit in California alleen maar problemen. Geen dialup, Starbucks heeft een online dienst, maar daarvan zijn de verbindingen zo slecht dat ze alleen geld kosten. Ik heb de bibliotheek van de business school in Stanford op z'n kop gezet om een goed kabeltje te vinden, maar zelfs met de hulp van nijvere bibliothekarissen lukten dat niet.
Via een achterdeur nu toegang tot het universiteitssysteem gekregen, maar dat gaat zo langzaam! Gisteren alleen tijdens de lunch, toen alle studenten gingen eten, lukte het een beetje. Geef mij maar China Telecom!

Boekpresentatie

De uitreiking van het eerste boek zal plaatsvinden op woensdag 26 november om half acht in het gebouw van uitgeverij Contact. Buitenlandwoordvoerder van de PvdA Bert Koenders zal het eerste exemplaar in ontvangst nemen.

De klant is koning

Wat een verschil in behandeling van de klanten in China en de Verenigde Staten. Ik stond vandaag een paar keer met de oren te klapperen over zoveel klantgevoeligheid in de Verenigde Staten. Op weg van het vliegveld van San Francisco naar Palo Alto ontspon zich een kleine discussie met een van de passagiers in de shuttlebus en de chauffeur. Ik kreeg de indruk dat de chauffeur het niet helemaal eens was met de aanwijzingen, maar hij volgde ze braaf op. "U bent de klant," zei hij.
Daar hoef je in China niet om te komen.
Ook al die auto's die voortdurend stoppen om je als voetganger over te laten steken is erg wennen. Een beetje aarzelen op een kruispunt over de te nemen richting kan gemakkelijk het verkeer tot stilstand brengen. Gelukkig zijn er maar erg weinig voetgangers. De mensen nemen hier ook geen paraplu meer voor als het regent, ze nemen de auto.

Mailinglist voor geinteresseerden

De blog geniet een langzaam toenemend aantal terugkerende lezers. Een goed teken. Zij die echt geinteresseerd zijn kunnen zich ook inschrijven op de Yahoo! mailing list over dit onderwerp. Daar is tot nogtoe weinig gebeurd, maar nu het boek bijna in de boekhandel ligt (met als het goed is ook de url bij de informatie) dan is het tijd de activiteiten wat op te gaan voeren.
Meldt U aan! (zie het baniertje aan de rechterkant)

Meer diversiteit in Tokyo

Behalve werk voor mijn project over buitenlandse correspondenten (foreigncorrespondent.blogspot.com) weer meer van Tokyo gezien. Naast een tempelfestival, door de grootste homowijk van Azie gelopen: eindelijk het nachtleven bij nacht. Het leven doorgenomen in een fraai kroegje met cocktails.
De diversiteit van Tokyo's wijken steekt sterk af tegen de relatieve eenvormigheid van Shanghai. In Shanghai willen alle stadsdistricten hetzelfde: hoge kantoorflats en dure winkels, alsof een stad maar een dolgroep heeft. Misschien is het een kwestie van tijd voordat Shanghai haar eigen homowijkje heeft.

Yasukuri Jinja

Vandaag bij de omstreden schrijn in Japan geweest waar de Japanners hun oorlogsdoden vereren. Elke keer als een voorstaand Japans politiek leider daar aan bezoek brengt, vliegen alle stoppen door bij de Chinezen en de Chinese politieke leiders die het vereren van oorlogsmisdadigers schandalig vinden.
Net daarvoor had ik na een lezing een aardige uitwisseling gehad met studenten van de Sophia Universiteit in Tokio, de nieuwe generatie over de Chinees-Japanse verhoudingen. Net die Chinese woede-aanvallen als het om Japan en de Japanners gaat zorgde voor een heftige discussie. Een Japanse student wond zich op over het feit dat hij werd aangesproken op daden waar hij niks mee te maken had.
Deels heeft hij natuurlijk gelijk: zijn vaders en grootvaders hadden - net als de Duitsers hebben gedaan – hun verontschuldigingen moeten aanbieden voor hun schanddaden tijdens de anti-Japanse oorlog, zoals de Tweede Wereldoorlog hier in de regio heet.
Voor de massieve ingang van de schrijn stonden de oudjes zich net massaal op te maken voor een groepsfoto, terwijl gidsen de kromme mensjes rechtop probeerden te zetten. Daarna sjokten ze groepsgewijs naar het tempelcomplex, waar traditioneel uitgedoste priesters bezweringen uitvoerden. Het publiek was vooral de ouders, maar ook jongeren offerden geld voor de nabestaanden.
Het lijkt mee discussies waard, ook met de jongeren die maar weinig weten van hun eigen verleden.

Verdeeld Tokio

Zeiwei, hoorde ik hier op straat in de wijk Asakusa in Tokio twee vrouwen tegen elkaar zetten. Shanghai lijkt nooit erg ver weg te zijn.
Nog geen 24 uur in Tokio, maar al wel die ponder de indruk. Dit is wel een plek waar ik zou willen wonen, als ik de huur maar zou kunnen betalen. Dat komt deels door mijn gastheer James Farrer, een van de geinterviewden in mijn boek.
James publiceerde enkele jaren geleden zijn toonaangevend proefschrift over de sexuele revolutie in Shanghai, doceert nu sociologie aan de Sofia Universiteit en woont hier met zijn Shanghaise vrouw Gracia. Beiden verwachten in februari hun eerste kind en James heeft zijn wilde leven definitief aan kant gezet, vertelde mij. Hij had, zo zagen wij in de tweede helft van de jaren negentig met afgunst, van zijn hobby z’n beroep weten te maken.
In hoog tempo nam hij me eerst mee naar een aantal wijken in het stadsdeel Shinbuyu. Dat was me gisteren bij de aankomst al opgevallen als een plek waar je alleen maar jonge mensen zag, de ouderen waren nauwelijks in beeld. Volgens James is Tokio een heel gesegregeerde stad, waar in sommige delen nauwelijks ouderen komen, in andere nauwelijks jongeren.
Het station is het grootste ter wereld en strekt zich vele kilometers uit, dus wel zaak goed met iemand af te spreken. Eerst gingen we ’s ochtends naar de uitgaanswijk, waar toen net de laatste geliefden uit de sexhotels kwamen – om tien uur moeten ze eruit. Ook de dronken mannelijke ‘gastheren’ van de clubs stonden luidruchtig afscheid van elkaar te nemen. Tokio kent veel relatief rijke ongehuwde vrouwen en de clubs bieden niet alleen de Japanse mannen, maar in toenemende mate ook de vrouwen afleiding.
In een ander deel flaneerde de schoolgaande jeugd, netter dan de eerste wijk, maar met vooral in de etalages relatief gewaagde kleding, die volgens James vooral in het weekend voor de dag komt. Tokio is de mode-hoofdstad van Azie, waar ook Shanghai veel naar kijkt. Volgens James komen de studenten van zijn elite-universiteit in geen van beide wijken: te proletarisch voor de deftige dames. “Het is een moeilijke plaats voor een man om te werken,” grinnikt James over zijn universiteit.
Toen nog een elitestraat, waar net de top modemerken van de wereld zich aan het vestigen waren.
Shanghai kent veel minder die segregatie. Allerlei verschillende districten in SHanghai hebben ongeveer hetzelfde beleid: hoge wolkenkrabbers met kantoren en een elite-uitgaanswijk. Daarmee vergelijken is Tokio veel gevarieerder en veel afwisselend

Reizend

Dus wat minder updates: gelukkig wel weer online in Tokio.

De fabrieksmeisjes van Shenzhen

De mannen van de VPRO-radio hebben gelukkig nog de fabrieksmeisjes in Shenzhen gevonden. Van mijn rondleiding in Shenzhen door een van de "werkende meisjes" weet ik dat de vrouwen zichzelf in drie groepen indelen.
Onderaan staan de fabrieksmeisjes, die inderdaad in het zweet des aanschijns in de vele fabrieken van de stad werken. Dan komen de 'werkende' meisjes die in kroegen en karaoke-bars werken, het doel van veel fabrieksmeisjes.
Het doel van mijn 'werkend' gids was het bereiken van de hoogste stap: de positie van een 'niet-werkend' meisje. Ze had pas net een vriend gevonden en die verdiende niet zoveel, dus moest ze er wel bij blijven werken. Of ze een vriendje kon vinden dat daar helemaal kon onderhouden? Ik geloof dat ik wel als kandidaat gezien werd en daarom een gratis rondleiding kreeg.

Buitenlandse betrekkingen

Ik zat net even wat koppen te snellen in het relatief rustige weekend (afgezien natuurlijk van het neerhalen van de Amerikaanse helicopter in Irak) en vroeg me af wat het verschil is in de onderwerpen die nu over China aan bod komen, vergeleken met de vorige regering.
Het kan een beetje aan de conferentie op Hainan liggen, maar de buitenlandse betrekkingen lijken onder Hu en Wen belangrijker te zijn dan onder Jiang en Zhu. Om het even kort door de bocht samen te vatten. China doet het heel goed in het paaien van de buren en legt veel meer subtiliteit aan de dag dan de Amerikaanse regering. Niet dat daar vandaag de dag veel moeite voor nodig is.
Voorgaande jaren leken de binnenlandse beslommeringen toch belangrijker en wat het buitenlandse beleid meer “window-dressing” dan dat het nu lijkt te zijn.

De kapper

Tussen het pakken door nog maar even van het goede van het leven genoten en naar mijn favoriete kapper in de wijk Xujiahui gegaan. Voordat ik naar het dure Japan en de wat goedkopere Verenigde Staten ga nog maar even gebruik gemaakt van wat goedkope arbeid uit de provincie Anhui bleek te zijn.
In de gigantische winkel vol met krioelende mensen bevinden zich tenminste honderd klanten op vrijwel elk moment van de dag. Dat is deels het gevolg van logistieke tekortkomingen. Zo is er een tekort aan zowel wasbakken, waar we ons hoofd gewassen krijgen. En er zijn niet genoeg kappers. De kappers gedragen zich al als echte homojongens met artistieke allures, dus dat kan nog wel wat worden.
Genoeg massagemeisjes uit Anhui zijn er en vandaag had ik een leuke, iets wat ook herhaaldelijk door passerende klanten werd geroepen. Niet kinderachtig de kracht die uit die kleine handjes komt. Je kon al wel voelen dat ze niet helemaal goed aanvoelden, omdat ze het grootste deel van de dag met water en shampoo moeten werken. Maar mijn meisje had er wel zin in en ging elke keer kijken of een wasbak vrij was. “Nog steeds niet, veel te druk,” zei ze en ging gelukkig nog wat door met haar hardhandige massage.
Ook de artistieke kapper bleek te druk te zijn, dus het personeel riep de ‘centrale’ herhaaldelijk op een kapper voor “die buitenlandse meneer” te sturen.
Gelukkig duurde dat even en kon zo ontspannen naar het verkeer van vooral mooie mensen door de kapperszaak genieten. Daarna weer een aangename duik in de Shanghaise mensenmassa en nu een kop koffie bij koffiehuis Starbucks.
Vanavond weer een afscheidsetentje met Mark Schaub en zijn vriendin Connie, en wellicht nog een bende andere mensen. Wel in een Indisch restaurant had Mark al gewaarschuwd “want we kunnen geen Chinees eten meer zien.”

Contact details

email: fons@cbiz.cn
blog: foreigncorrespondent.blogspot.com
www.cbiz.cn
Until 4 November Shanghai (+86-13916349026)
4-8 November: Tokio (+813-33126922)
8-14 November: Palo Alto (+1-650 322 7666)
14-21 November: Ann Arbor (+1 734 709 7256)
23-29 November Bussum (+31 35 6914487)
snailmail to: Fang Jing
921 Church Street, ECIR Apt 202A,
Ann Arbor, MI, 48104
USA